Tempo Doeloe

26 juli 2019

Vandaag gaan we op pad in Bandung samen met de familie. Toen ik gisteren tegen Bagja zei dat we om 10.00 uur hadden afgesproken, keek hij me al aan. Zo van, ik sta klaar, maar ik ben benieuwd. :-) En 's ochtends kregen we al een WhatsApp dat het iets later werd. Dus ik zei al tegen Bagja, my familie... Jam Karet :-) Gelukkig moet hij dan ook lachen en zegt dan zijn bijna standaard quote: "It's no problem, pelan pelan, rustig aan, vakantie!

Op een gegeven moment kwamen ze bij het hotel aan. Door de verandering van de wegen in Bandung moesten ze ook even zoeken hoe ze bij het hotel konden komen. Dat geeft voor de locals nog wel wat problemen. Tante Ellen en tante Tirza zijn er, samen met Elsa en haar man Nithesh en hun goede vriend en compagnon. Hij heeft zelf in Nederland gewoond, maar kon niet wennen. Dus hij is na heel veel jaren weer teruggegaan naar Indonesie. Naast diverse werkzaamheden wordt hij ook geregeld ingezet als gids. Hij ging ook bijna vertrouwd naast Bagja in de bus zitten. Gelukkig hebben we een ruime bus, zodat we met z'n allen samen kunnen rijden. 

Onderweg wist tante Ellen al van alles te vertellen. En in afstemming met ons zijn we begonnen op de erevelden in Bandung. Er zijn diverse erevelden, maar deze is speciaal voor de Nederlandse slachtoffers. Tante Ellen vertelde dat deze begraafplaatsen gewoon open en toegankelijk waren. Op elk graf lag destijds een helm. Deze werden op een gegeven moment veelal gestolen en toen is er besloten om deze begraafplaats af te sluiten. Bij de entree gaf tante Ellen aan waar zij geregeld vroeger onder de bomen zaten als de familie samen, vlakbij de erevelden. 

Je kan met de auto het terrein oprijden. En terwijl we uitstapten kwam er al iemand die bekend was met het terrein. Eerst hebben we wat foto's gemaakt en de indrukken op ons laten inwerken. Daarna vroeg de man of wij het bezoekersboek wilden tekenen. We zijn achter hem aan gelopen, terwijl we ook nog steeds onder de indruk waren van de diverse graven. Terwijl we zaten te wachten op een plek waar je overdekt kon zitten, kwam er een gids met een groep mensen aan lopen. Je ziet het al van een afstand, Belanda's/Nederlanders. Doordat een van de bezoekers, een jonge Nederlandse dame, navraag deed over hoe je iemand terug kan vinden, zagen wij diverse mappen staan. Nadat zij had gezocht, zijn wij ook gaan kijken bij de namen Plassaer en Reep. Van Plassaer konden we niemand vinden. Maar van Reep konden we 3 personen vinden. Wij waren best verbaasd, maar Tante Ellen ook, die dit nooit geweten heeft. We hebben een foto gemaakt van de gegevens, zodat wij in Nederland kunnen achterhalen of het familie is. 

Onze begeleider vroeg of wij wilden kijken bij de graven. Gelukkig hadden we tante Ellen als tolk mee. Twee van de drie graven lagen naast elkaar en hij heeft ons daar naartoe gebracht. Apart om dan ineens oog in oog met oorlogsslachtoffers te staan. En waarbij er maar een paar dagen verschil zat tussen de een en de ander. Diverse vragen komen dan in je op. Is het vader en dochter, wisten ze van elkaar waar ze waren, waren ze bij elkaar toen de eerste overleed. We weten het niet en wellicht komen we het ook niet te weten. 

Het derde graf hebben wij niet gezien, mede doordat we niet echt met deze man konden communiceren. Daarnaast was het ook midden op de dag, dus we hadden ook echt al lang genoeg in de zon gestaan. Het was tijd om weer in de koele bus te stappen. 

Na dit indrukwekkende bezoek reden we verder door Bandung. We kregen op allerlei plekken info over de familie. We zijn bijvoorbeeld nog even gestopt bij het huis waar tante Ellen had gewoond, Baladewaweg/Jalan Baladewa 80. En waar geregeld mijn vader met zijn zusjes naartoe kwamen lopen. Het huis was niet meer zoals het was, maar nummer 80 zat nog steeds waar het zat. Je probeert je dan voor te stellen hoe het toen was, zo'n 60 jaar geleden. Nog weinig verkeer, geen miljoenen inwoners, wellicht wat meer fietsen. 

We reden de Jln Baladewa uit en toen kwam er een vraag die ik geregeld al snel hoor als ik met familie op stap ben: "Zullen we lunchen?" We stopten bij een Sudanees restaurant. Bij binnenkomst werden Mike en ik verrast door een heel buffet van diverse gerechten. Beetje spannend ook voor ons, omdat het allemaal al bereid daar klaar lag. Rob Geus zou zeggen: "Hier word ik niet vrolijk van!" Maar toch hebben we e.e.a. op ons bord kunnen leggen. Gelukkig gingen de borden nadat je klaar was met kiezen nog even naar achter om opgewarmd te worden. 

Terwijl ik nog even op zoek ging naar bestek, gingen de ander behendig als een Indonesische met rechterhand eten. Toen dacht ik, dit zou mijn broer ook zo kunnen! (Toch Baboe?) Waar we ook nog steeds aan moeten wennen, is dat je bij de meeste restaurants automatisch bij het eten thee krijgt. Dus als je dan drinken besteld, heb je dubbel. Geen probleem, want je zweet het ook zo er weer uit. Maar het vult natuurlijk wel extra.  

Na de lunch reden we naar Jalan Langensari, op zoek naar het huis waar mijn vader samen met mijn opa, oma, broertje en zusjes heeft gewoond. Vandaag hoeven we geen instructies te geven aan de chauffeur, tante Ellen regelt het wel. En ook vandaag zijn we blij met Bagja, die overal maar heen rijdt. En ook dat de hele familie mee mag rijden natuurlijk!

We kwamen we op een andere manier de Jl. Langensari in gereden. Dus tante Ellen moest even kijken hoe het zat. Maar toen we verder liepen, kwam het haar al bekend voor. Aan de andere kant van de weg zag ze de brug waarover ze altijd de Langensari in kwamen. 

Op zoek naar nr. 38. Maar die konden we niet terugvinden. Het ging van 36 ineens over naar 44...hmmm... Met elkaar liepen we het nog eens na, waarna tante Ellen en tante Tirza het steegje inliepen naast nr. 36.

Iets verder in het steegje was daar opeens huis nr. 38. Niet het huis zoals het was, maar nr. 38 bestond nog wel. Bij het huis van nr. 36 was een klein winkeltje en de tantes kwamen in gesprek met de vrouw des huizes en haar dochter. Of ze bekend was met de familie Reep. En ja hoor, die naam kende ze wel. De familie was helaas alleen net vertrokken naar Nederland toen zij daar kwam wonen. Maar ze had wel over de familie gehoord. 

Toen we vroegen, nou ja, tante Ellen in Bahasa Indonesia, hoe het nou zat met nr. 38, vertelde ze dat op de plek van nr. 38-40-42 een kerk is gekomen. Gelukkig wist die vrouw het te vertellen, want wij hadden dat er niet uitgehaald. Voor ons was het meer een groot gebouw met een dichte schutting eromheen. In de schutting zat een gat, waardoor ik ook stiekem foto's van erachter kon nemen. En naast de kerk in de steeg groeide een mooie bloem. We wisten allemaal niet wat voor een bloem het is. Maar toch even een foto van gemaakt, wellicht weet tante Syl het wel :-)

Wat een bijzondere ervaring, om hier te mogen zijn, op de plek waar ze gewoond hebben. Waar ze gelopen hebben, naar school of tante Ellen. Waar ze buiten speelden, waar mijn vader ging matten met de Indonesiers. Waar ze de keuze hebben gemaakt om mijn vader eerder naar Nederland te sturen, voor zijn eigen veiligheid. En wij waren hier met 13 uur vliegen, hoe was het voor hem om met de boot naar Nederland te komen? En by the way, iedereen heeft hier een jas of trui aan, terwijl ik snak naar een mouwloos shirtje en korte broek. En nu snap ik wel dat mijn vader bij warm weer gewoon met een dikke trui in de zon kon zitten. Dat was gewoon lekker warm!

Na het bezoek aan de Jl. Langensari zijn we door Bandung gereden. We reden langs het gerechtshof waar mijn opa als griffier werkte, ze wezen ons diverse panden die nog gebouwd waren in de koloniale tijd. We zagen het ziekenhuis diverse familieleden hebben gelegen en ook waar een aantal waren overleden. Een hele historie van voor de 2e wereldoorlog tot nu. Veel van de foto's hebben we vanuit de auto gemaakt. Het is vrijdag en dan vieren veel Indonesiërs als weekend, dus het was soms te druk om te stoppen. Gelukkig ging Bagja dan wel wat rustiger rijden of stoppen, zodat we door de drukte heen foto's konden maken. 

Ongelofelijk om ook te zien hoe groot Bandung is en hoe ver mijn vader wel eens liep of fietste. Hij ging ook geregeld de bergen in op de fiets, dat vertelde mijn vader wel eens. En tante Ellen vulde aan dat ze dan vaak naar de Dago waterval gingen. Die naam had ik al eerder doorgekregen van mijn familie. Want er is een schilderij waarop mijn vader met een vriend van hem geschilderd staat, bij de Dago waterval. We zijn helemaal door Bandung naar het gebied van de Dago waterval gereden. Ook daar nog een stuk met de auto door de wijk gereden. Een plek waar 60 jaar geleden nog geen huizen stonden. Waar de sawahs waren, alles nog groen, met alleen een theehuis, waar je lekkere dingen kon halen. De Dago waterval hebben we zelf niet bezocht. Omdat je dan nog een stuk naar beneden moet en dus ook weer terug omhoog, was het niet te doen voor Mike en de tantes. Ik moest de Dago maar vanuit het schilderij voor ogen houden. De dag erna dacht ik nog wel, moet ik het toch gaan bezoeken. Maar toen ik op Google ging zoeken naar foto's van de Dago waterval op dit moment, dacht ik meteen, laat ik het beeld van het schilderij voor ogen houden...

Tijd om weer terug naar het hotel te gaan, want we waren alweer een hele dag op pad. En dat was in ieder geval voor Mike genoeg. We hadden de familie de dag ervoor verteld over zijn conditie, dus ze hebben ze hele dag gecheckt of het wel ging voor hem. Onderweg gaf Elsa aan dat ze graag de volgende dag ons wilde uitnodigen en dat ze dan voor ons wilde koken. Of als lunch beter was voor Mike, kon dat ook. Dat konden we niet afstaan natuurlijk. Dus we spraken voor de volgende dag om 18.00 uur af. En Mike zou dan overdag wat rustiger aan doen. 

Dankbaar voor de ontzettend leuke en bijzondere dag met mensen die we nog maar zo weinig hebben ontmoet, zwaaiden wij ze uit voor het laatste stuk naar Lembang. En tegen de tijd dat ze thuis zouden zijn, kregen wij bericht van Bagja. Of we het al hadden vernomen over de vulkaan Tangkuban Perahu? Deze was vandaag actief geworden en ligt niet ver van Lembang af. We hadden over de vulkaan gehoord, omdat tante Ellen er met ons naartoe wilde vandaag. Maar die hadden we niet bezocht, omdat het teveel zou worden op deze dag... 

Dus snel een bericht naar de familie, die al thuis gearriveerd was. Gelukkig was alles oke en de vulkaan was rustig op dat moment. Elsa en Nithesh hadden wel nog extra zorgen, omdat een van de farms niet zover ervandaan ligt. Dus zo'n uitbartsting kon ook problemen geven voor hun bloemen. Al met al genoeg gebeurd op deze dag, met een hele spannende knaller als afsluiting.